بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: بهداشت جسم 23
تاریخ سخنرانی: 98/09/20
مکان سخنرانی: بیت آیت الله مهدوی

سلامتی رگ‌های بدن:
در جلسۀ قبل گفتیم رگ‌های بدن 360 تا رگ که در بدن وجود دارد که این رگ‌ها بزرگ و کوچک دارد و بعضی‌ برای رفت و بعضی از آن‌ها برای بازگشت خون است. اگر رسوباتی در خون وجود داشته باشد، زودتر این رگ‌های کوچک بسته می‌شود و البته رگ‌هایی که به دریچۀ قلب نزدیک است این‌ها بسته شدنش خطرناک است. این است که باید در سلامتی بدن دقت کنیم و اینکه مواظب باشیم رگ‌های بدن بسته نشود، خیلی مؤثر است.
1.خوردن بادمجان
یکی از چیزهایی که باعث سلامتی رگ می‌شود خوردن بادمجان است. امام صادق(علیه‌السلام) تأکیدشان «أَکْثِرُوا مِنَ الْبَاذَنْجَانِ عِنْدَ جَدَادِ النَّخْلِ» چون عرب‌ها خرما می‌چیدند، می‌فرمایند موقع چیدن خرما زیاد بادمجان بخورید. نشان می‌دهد که هنگام چیدن خرما خب معمولاً بیشتر می‌خوردند و خرما رگ‌ها را می‌بندند نه اینکه حالا مختصرش، زیاد می‌خوردند و زیاده روی می‌کردند. برای دفع بستن رگ می‌فرمودند هنگام چیدن خرما بادمجان زیاد بخورید که آن شفای هر دردی است. «فَإِنَّهُ شِفَاءٌ مِنْ کُلِّ دَاءٍ یَزِیدُ فِی بَهَاءِ الْوَجْهِ» چهره را رونق می‌دهد، زیبا می‌کند، «وَ یُلَیِّنُ الْعُرُوقَ» رگ‌ها را نرم می‌کند، «وَ یَزِیدُ فِی مَاءِ الصُّلْبِ‏»[1] آب کمر را هم زیاد می‌کند.
2.خوردن انجیر
همچنین امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) خوردن انجیر را هم فرمودند که مجاری رگ‌ها را باز می‌کند؛ «أَکْلُ التِّینِ یُلَیِّنُ السُّدَدَ»[2]؛ رگ‌ها را نرم می‌کند، اشاره به همین است که رگ‌ها باز می‌شود.
3.خوردن نیشکر
سومین چیزی که باز سلامتی رگ را دارد، نیشکر است. امام رضا(علیه‌السلام) فرمودند: «قَصَبُ السُّکَّرِ» قصب نی را می‌گویند. «قَصَبُ السُّکَّرِ یَفْتَحُ السُّدَدَ» می‌فرمایند: همین مجاری رگ‌ها را نیشکر باز می‌کند. «وَ لَا دَاءَ فِیهِ وَ لَا غَائِلَةَ»[3] در نیشکر نه دردی هست، نه بدی. یعنی ضرر به شما وارد نمی‌شود. در جلسۀ قبل هم اشاره کردم که این‌ها منظور این نیست که زیاد بخورد یا مثلاً در آن خرما که گفتیم هیچ نخورد. نه این دانستنش این است که زیاده‌روی در بعضی چیزها نکند. بداند مثلاً خرما تا یک حدش نیاز بدن است. تقویت کننده است، حالا آثاری دارد. اما بدانیم زیادخوردنش سبب بستن رگ هم می‌شود یا رسوباتی را ایجاد می‌کند.
4.روزه‌گرفتن
چهارم از چیزهایی که باز رگ را نرم می‌کند و به آسانی خون در آن جریان پیدا می‌کند، روزه گرفتن است. این را هم در حدیث دارد. پیامبر می‌فرمایند: «علیکم بالصوم؛ فإنه محسمة للعروق» حسم عروق؛ یعنی رگ‌ها را فرو می‌نشاند، از آن حالت طغیانی‌اش جلویش را می‌گیرد. «و مذهبة للأشر»[4] سرمستی را از بین می‌برد.
5.خوردن شام
پنجم خوردن شام است. غذای شب از چیزهایی است که باز رگ را سالم نگه می‌دارد. در این جهت دارد که هیچ‌وقت بدون غذا و شام نخوابید؛ اما تا باز می‌گوییم شام، منظور خوردن غذا در ذهنمان می‌آید، این مراد امام نیست. این منظور هیچ چیز است. لذا در یک حدیث دارد ولو یک لیوان آب باشد، کافی است. شام خوردن، پس منظور خوردن غذای متعارف نیست. در حدیثی دارد امام صادق(علیه‌السلام) می‌فرمایند: «لَا تَدَعِ الْعَشَاءَ وَ لَوْ بِثَلَاثِ لُقَمٍ بِمِلْحٍ» ولو سه لقمه با نمک بخورید. این خوردن شام می‌شود. بعد فرمودند: «وَ مَنْ تَرَکَ الْعَشَاءَ لَیْلَةً مَاتَ عِرْقٌ فِی جَسَدِهِ لَا یَحْیَا أَبَداً»[5] کسی که شب هیچ چیز نمی‌خورد یک رگی در بدنش هست که می‌‌میرد و دیگر هم برنمی‌گردد، دیگر هم زنده نمی‌شود. در روایت دیگر دارد که امام هشتم(علیه‌السلام) می‌فرمایند آن رگی که می‌میرد، شب تا صبح به صاحب خودش نفرین می‌کند و می‌گوید «أَجَاعَکَ اللَّهُ کَمَا أَجَعْتَنِی» همان‌طوری که من را گرسنه نگه داشتی خداوند هم تو را گرسنه‌ات کند، «وَ أَظْمَأَکَ اللَّهُ کَمَا أَظْمَأْتَنِی» خدا تشنه‌ات بدارد همان‌طوری که به من این ضرر را وارد کردی و من تشنه نگه داشتی. آن‌وقت امام هشتم(علیه‌السلام) می‌فرمایند: «فَلَا یَدَعَنَّ أَحَدُکُمُ الْعَشَاءَ وَ لَوْ بِلُقْمَةٍ مِنْ خُبْزٍ أَوْ شَرْبَةٍ مِنْ مَاءٍ»[6] می‌فرمایند: عشا خوردن را به هیچ وجه ترک نکنید ولو به یک لقمه یا یک جرعۀ آب. پس هیچ چیز نخوردن اثر منفی دارد و رگی از رگ‌های بدن می‌میرد و تا صبح هم بالاخره آن رگ حیات دارد، شخص را نفرین می‌کند. طولانی هم هست؛ چون بالاخره شخص می‌خوابد چند ساعتی استراحت می‌کند. در خواب دیگر چیزی میل نمی‌کند. آن‌وقت مشکلش زیاد می‌شود. دستور این است که شخص یک لیوان آب یا یک چیزی میل بکند؛ اما از طرف دیگر دستور این است که شب زیاد غذا نخورید. آن هم مقابلش است. امام هشتم(علیه‌السلام) باز می‌فرمایند که کم میل بکنید. وقتی من برای بعضی از اطبا گفتم خیلی تعجب کردند. طب روز هنوز این را نفهمیده است و وقتی برایش گفتم دید مثل اینکه دقیقاً با طب روز منطبق است؛ منتها آن‌ها چون از روایت‌های ما خبر ندارند و طب روز معمولاً غربی‌ها می‌آیند، آن‌ها که روایت ندیدند و می‌خواهند با عقل خودشان این چیزها را بفهمند. آن‌وقت به این زودی متوجه نمی‌شوند. اما وقتی امام می‌آیند بیان می‌کنند، امام چون فوق عقلند، بالاخره دست ما را مثل یک بچه‌ای که می‌گیرند بالا می‌برند، آن‌وقت آن طبیب متخصص وقتی می‌شنود می‌گوید درست است، این گفتار چه کسی است که این را فهمیده است؟! فکر می‌کند یک پروفسور یا یک کسی است که آمده و این را بیان کرده است. آن روایتش حالا مضمونش این است که می‌فرماید بهترین راه برای کم کردن وزن بدن که امروزه مدام می‌گویند ورزش بکنید، چه بکنید، حضرت می‌فرمایند تقلیل عشاء است. یعنی همین عشاء، غذا کم میل بکنید، دلیل ساده‌اش هم این است. این‌ها در روایت نیامده است ما وقتی روایت را می‌بینیم فکر که می‌کنیم به این نتیجه می‌رسیم که عشاء دو تا مشکل دارد: یکی همین طولانی بودن بعدش است. بعد که انسان خیلی استراحت می‌کند این نتیجه‌اش این است که این غذایی که میل کرده این‌ها سوخته نمی‌شود، ورزش نمی‌کند که ... چون حرکت ندارد این غذا همه‌اش جذب بدن می‌شود. آن‌وقت برای کسانی که وزنشان زیاد است این اثر منفی زیادی دارد و زود وزنشان را بالا می‌برد. مثلاً پزشکان تغذیه باید این را به آن توجه بکنند. آن‌وقت دیدم که چیزهای دیگر می‌گویند. می‌گویند صبح چه بکند، فلان ورزش را بکند، فلان کار را بکند. همۀ این‌ها خوب است؛ اما بعید می‌دانم هیچ کدامش به این اندازه اثر داشته باشد. اشکال دوم عشاء این است که شخص به دلیل اینکه قبلش خیلی فعالیت داشته و چند ساعتی بیدار بوده است اشتهایش زیاد است؛ اما این اشتها کاذب است. اشتها زیاد است به خاطر اینکه قبلش بیدار بوده و می‌بیند خیلی نیاز به غذاخوردن دارد؛ اما نمی‌داند این غذایی که می‌خورد بعد می‌خوابد، یعنی بعد فعالیت بدنی ندارد. پس این اشتها برای قبل است نه برای بعد. به خلاف ناشتای صبح. ناشتای صبح را افراد چون قبلش خواب بودند و از خواب بیدار می‌شوند خیلی اشتها ندارد. اما چون بعدش بیدار است و می‌خواهد فعالیت بکند، حالا فعالیت بدنی یا فکری، خیلی نیاز دارد. این را متوجه خیلی نیست، آن‌وقت صبح ناشتا نمی‌خورد، ضربه به بدنش وارد می‌شود، بدنش سست می‌شود، ضعیف می‌شود؛ در حالی که صبح ناشتای متعارف بخورد هیچ اشکالی ندارد و این راه ساده‌اش این است: عزیزانی که سحر بلند می‌شوید ببینید فواید سحرخیزی و این‌ها چقدر زیاد است. یکی‌اش هم برای همین فایدۀ بدن است. سحر که بلند می‌شوید یک لیوان آب ولرم، آب جوش، یک لیوان آب میل بکنید. این سبب می‌شود که تا می‌آیید نماز شبتان را بخوانید، نماز صبحتان را بخوانید یک مقدار بیدار بودید، یکی دو ساعت که بیدارید اشتهایتان هم خوب می‌شود و به غذاخوردن میل پیدا می‌کنید. اگر هم میل زیاد ندارید باز این کاذب است؛ یعنی برای گذشتۀ شماست که از خواب بیدار شدید. احساس می‌کنید نیاز ندارید؛ اما توجه ندارید که صبح اولش شروع حرکت شماست، بعد تا ظهر می‌خواهید تلاش بکنید. لذا صبح را ناشتایی متعارف میل بکنید، آن زیاد برای بدنتان اثر منفی ندارد، برعکس شامتان است. آن را امام رضا(علیه‌السلام) می‌فرمایند که کم میل بکنید. به خصوص برای کسانی که زیادی وزن دارند این دستور برای آن‌ها است. حضرت می‌فرمایند «یقلل العشاء» عشا را کم بکند. چون قبلش اشتها خیلی دارد بیدار بوده و خیال می‌کند الآن باید یک دست غذای کامل بخورد. اشتباهش همین است. می‌خورد بعد تلاش نمی‌کند، می‌گیرد می‌خوابد. آن‌وقت این غذای زیادی که خورده، اکثرش جذب بدن می‌شود و فوری زیادی وزن پیدا می‌کند. در هر صورت این رگ عشا هم روایتش خیلی عجیب است که پزشکان باید روی این‌ها صحبت بکنند.
استحکام مغز
و اما بحث دیگری داریم راجع به استحکام مغز. خلقت این مغز خیلی عجیب است که در یک روایتی امام صادق(علیه‌السلام) به یک طبیبی گفتند می‌دانی چرا خدا مغز را چند لایه رویش قرار داده است؟ آن طبیب فروماند و بلد نبود جواب بدهد. بعد خود امام فرمودند: به خاطر حساسیت، این مغز اگر یک لایه فقط رویش بود در اثر ضربه‌هایی که به سر ممکن است بخورد، ممکن است شخص به زمین بخورد، از بالا به پایین می‌افتد یا یک کسی به سرش می‌زند، فوری مغزش آسیب می‌دید و مشکل پیدا می‌کرد. حالا یا حافظه‌اش را از دست می‌داد یا اصلاً دیوانه می‌شد.
پروردگار عجیب آمده این مغز را چند لایۀ حفاظتی رویش قرار داده است. بعد می‌رسد به پوست سر، بالای پوست تازه حضرت می‌فرماید مو را قرار داده است. این موی سر یکی از کارهایش این است که نمی‌گذارد آفتاب یا سرما اثر بگذارد. خود این هم یک حفاظ است.حالا اضافه‌تر از این هم اگر بتوانید کلاه به سر بگذارید خیلی مفید است. من باید یاد بکنم از مرحوم آیت الله مولوی که ایشان در مشهد از اولیای خدا بودند و آقای دستغیب خیلی به ایشان ارادت داشتند و در کتاب داستان شگفتشان اگر ملاحظه کرده باشید خیلی از ایشان داستان نقل می‌کنند. چندین قضیه از قضایای خاص نقل می‌کنند. یکی از سفارش‌هایی که ایشان خیلی می‌کردند به عزیزانی که پیششان می‌آمدند، می‌گفتند یک کلاه به سرتان بگذارید. در یک جلسه یادم است که طلبه‌ای آمده بود می‌گفت آقا یک نصیحتی با ما بکنید. گفتند: دفعۀ قبل چه به شما گفتم؟ گفت شما گفتید کلاه بگذارید. گفتند پس چرا نگذاشتید و ردش کردند و گفتند شما وقتی عمل به دستور نمی‌کنید هوس نصیحت‌گرفتن چه است؟! دیدید بعضی‌ها همین‌طور یاد گرفتند می‌روند می‌گویند یک نصیحت به ما بکن. می‌خواهی عمل بکنی برو بپرس، نمی‌خواهی عمل بکنی برای چه سؤال می‌کنی و تعجب بود. ما مکرر که به خدمتشان می‌رسیدیم، چون هر وقت می‌رفتیم مقید بودیم یک سری به ایشان بزنیم. تقریباً هر جلسه‌ای که خدمتشان بودم، کسانی بودند که نصیحت می‌خواستند. دو مرتبه می‌دیدم همین را می‌گویند. خیلی روی این نکته حساس بودند و نشان می‌دهد برای سلامتی بدن خیلی مؤثر است و حتی ایشان یک روایتی را خواندند که من خودم روایتش را هنوز ندیدم. ایشان گفتند زن‌ها ولو جلوی نامحرم نباشد، جلوی نامحرم که باید سر را بپوشانند؛ اما فرمودند زیر آسمان که می‌رود ولو داخل خانه باز سر باید پوشیده باشد. سر اگر باز باشد ملائکه او را لعنش می‌کنند. بعد خود آقای مولوی، دیگر دنبال حدیث نبود، خودشان گفتند، گفتند وقتی که ملائکه لعنتان می‌کنند چه لطفی می‌خواهید به شما بشود؟! مورد لعنت ملائکه هستید. من فهمیدم که یک چیزهایی هست که ایشان این اندازه تأکید می‌کنند و می‌گویند سر را حتماً بپوشانید. حالا شاید هم یکی‌اش همین باشد که در این بحث مغز امام صادق(علیه‌السلام) می‌فرمایند همین موها باز یک نوع حفاظ برای مغزاست.
1.خوردن باقالی
حالا در خوردنی‌ها چیزهایی که مغز را محکم می‌کند، یکی خوردن باقالی است. مجدد تکرار می‌کنم معنایش این نیست که خیلی انسان بخورد. بدانید باقالی روی استحکام مغز اثر دارد. امام صادق(علیه‌السلام) می‌فرمایند: «أَکْلُ الْبَاقِلَّى یُمَخِّخُ السَّاقَیْنِ» دو تا ساق پا را متراکم می‌کند. دیدید بعضی‌ها ساق پایشان شل است و استحکام ندارد. بعضی چرا ماهیچۀ پایشان خیلی استحکام دارد. می‌فرمایند: باقالی ساقین پا را استحکام می‌بخشد. «وَ یَزِیدُ فِی الدِّمَاغِ»؛ مغز را هم زیاد می‌کند، «وَ یُوَلِّدُ الدَّمَ الطَّرِیَّ.»[7] خون تازه در بدن ایجاد می‌کند. ببینید خدای متعال در این نعمت‌هایش چه آثاری گذاشته و ما غافل هستیم! این همه لطف دارد، در این خوراکی‌ها هرچه نیاز بدن است وجود دارد. فقط ما باید اطلاع داشته باشیم و یک وقت بدمان نیاید. بعضی از یک خوراکی مثلاً خودش را محروم می‌کند، می‌گوید من فلان غذا را مثلاً باقالی را می‌گوید من نمی‌خورم، خوشم نمی‌آید. این‌طور نباید باشد هر کدام از این‌ها یک خواصی دارد؛ اما زیاده‌روی و کم‌روی هم نکنیم.
2. روغن‌مالی
یکی هم روغن مالی، این مغز را تقویت می‌کند که روغن مالی البته در بعضی روایت‌ها دارد با روغن بنفشه که عطاری‌ها دارند. چند تا خاصیت برای روغن مالی است، به تعبیر عربی تدهین. تدهین چند تا خاصیت دارد:«الدُّهْنُ یُلَیِّنُ الْبَشَرَةَ»؛ یکی اینکه پوست را نرم می‌کند، «وَ یَزِیدُ فِی الدِّمَاغِ» مغز را هم زیاد می‌کند، «وَ یُسَهِّلُ مَجَارِیَ الْمَاء» آن رگ‌هایی که آب در آن جریان است این‌ها را آسانش می‌کند؛ یعنی بازش می‌کند، «وَ یُذْهِبُ الْقَشَفَ» قشف آن کثافت پوست است که گاهی دیدید آن‌هایی که دیر به دیر حالا به حمام می‌روند به مرور روی پوست بدنشان یک لایۀ چرکی بسته می‌شود که به این زودی حتی دیگر با کیسه کشیدن ممکن است از بین نرود. می‌فرمایند آن روغن، این کثافت پوست را از بین می‌برد. «وَ یُسْفِرُ اللَّوْنَ.»[8] رنگ پوست را هم روشن می‌کند. این چند تا خاصیت را برای روغن مالی می‌گویند. حالا ما بحثمان در استحکام مغز است که این روغن مالی اثر دارد و گفتم روغن هم بهترینش آن «دُهْنُ الْبَنَفْسَجِ» بنفسج به عربی همان بنفشه است، روغن بنفشه را امام صادق(علیه‌السلام) می‌فرمایند «یَرْزُنُ الدِّمَاغَ.»[9] نیرو به مغز انسان می‌بخشد.
3.حجامت
سومین چیزی که باز عقل را مستحکم می‌کند، حجامت است. حجامت متعارفی که الآن وجود دارد خواص زیادی دارد «الحجامة تزید العقل و تزید الحافظة حفظاً» هم عقل را زیاد می‌کند، هم حافظه را تقویت می‌کند. حافظۀ شخص هم زیادتر می‌شود.
4.سرکه
چهارم از چیزهایی که باز عقل را تقویت می‌کند و مغز را مستحکمش می‌کند، سرکه است. سرکه را امام صادق(علیه‌السلام) می‌فرمایند همان طوری که شما غذا که می‌خواهید میل بکنید با نمک شروع می‌کنید، ما با سرکه شروع می‌کنیم. سرکه خاصیتش از نمک بیشتر است. منتها باید افراد باز مواظب باشند زیاد نخورند؛ چون قبل از غذا معده هم خالی است. همان در حد کمی که نمک می‌خورند، کمی سرکه میل بکنند. میل زیادش چه بسا زخم معده هم می‌آورد اگر معده هم خالی باشد که افراد توجه باید داشته باشند. می‌فرمایند: «إِنَّا لَنَبْدَأُ بِالْخَلِّ عِنْدَنَا کَمَا تَبْدَءُونَ بِالْمِلْحِ عِنْدَکُمْ» همان طوری که شما با ملح آغاز می‌کنید ما با سرکه شروع می‌کنیم. بعد فرمودند: «فَإِنَّ الْخَلَّ لَیَشُدُّ الْعَقْلَ.»[10] عقل را محکم می‌کند. به این زودی عقل از بین نمی‌رود این فهمش را محکم می‌کند.
5.خوردن چغندر
پنجم از چیزهایی که باز عقل را تقویت می‌کند چغندر است. کله چغندری شنیدید؛ اما این خوردن چغندر است. خوردن چغندر همان‌طوری که خود چغندر محکم است عقل را هم استحکام می‌بخشد. به تعبیر عربی سلق، امام هشتم(علیه‌السلام) در فواید چغندر می‌فرمایند: «یَشُدُّ الْعَقْلَ وَ یُصَفِّی الدَّمَ.»[11] هم عقل را محکم می‌کند و هم خودن را تصفیه می‌کند. لذا هم چغندر را میل بکنید هم آبش را، آبش هم خوب است. حالا یک مقدار آب لیمو هم به آن بزنید بهتر می‌شود طعمش هم بهتر می‌شود.
6.مسواک‌زدن
ششم هم گفتیم سواک، مسواک زدن. در حدیث دارد امام پنجم(علیه‌السلام) می‌فرماید: «السِّوَاکُ یَذْهَبُ بِالْبَلْغَمِ وَ یَزِیدُ فِی الْعَقْلِ.»[12] بلغم را از وجود شخص بیرون می‌برد و عقلش را زیاد می‌کند.
7. خوردن خرفه
هفتم، از چیزهایی که باز عقل را زیاد می‌کند خرفه است. در عربی می‌گوییم فرفخ. پیامبر می‌فرمایند «عَلَیْکُمْ بِالْفَرْفَخِ وَ هِیَ الْمِکْیَسَةُ» می‌فرمایند: خرفه زیرکی می‌آورد. عقل را تیز می‌کند. بعد هم فرمودند: «فَإِنَّهُ إِنْ کَانَ شَیْ‏ءٌ یَزِیدُ فِی الْعَقْلِ فَهِیَ.» اگر بخواهم یک چیزی را برایتان بیان کنم که عقل را زیاد می‌کند همان خرفه است. البته چیزهای دیگر هم هست منتها حضرت می‌فرمایند بخواهم برایتان یک چیز را بیان بکنم، می‌فرمایند: خرفه بخورید. این تعبیر در احادیث دیگر هم آمده است.
8.خوردن کدو
هشتم، کدو. کدو باز عقل را زیاد می‌کند. به تعبیر عربی قرع. قرع که همان به معنای کوبیدن است. می‌دانید دیگر بنده خدایی کدو را دیده بود که کدوی بزرگی روی زمین است. گفته بود حکمت خدا را می‌دانی چیست که روز زمین است؟ دلیلش این است که اگر مثل میوه‌ها به بالا بود و روی سر یک کسی می‌افتاد، ببینید سرش را چه می‌کرد، نابودش می‌کرد. لذا آن میوه‌های کوچک را حالا انگوری باشد، پرتغالی، لیمویی این‌ها را خدا روی درخت بالا می‌برد؛ اما کدو که وزنش سنگین است را گفته است نه، روی زمین باشد. «علیکم بالقرع» عرب‌ها همین قرع که یعنی کوبیدن است، «من قرع الباب» یعنی در را بکوبد تا در را برایش باز بکنند. اسم کدو را هم قرع گذاشتند چون این هم یک نوع کوبیدن است. کوبیدن درونش است ان شاء الله که به کسی نمی‌خورد. می‌فرمایند: «فإنّه یزید فی العقل و یکبر الدماغ»[13] کدو هم عقل را زیاد می‌کند و مغز را بزرگ می‌کند. خود کدو هم بزرگ است بالاخره تناسب با موضوع و حکم هم دارد.
9.خوردن کرفس
نهم، کرفس از سبزیجات است که باز عقل را زیاد می‌کند که عربی‌اش هم همان است. «عَلَیْکُمْ بِالْکَرَفْسِ»، پیامبر می‌فرمایند: «فَإِنَّهُ إِنْ کَانَ شَیْ‏ءٌ یَزِیدُ فِی الْعَقْلِ فَهُوَ هُوَ.»[14] این هم همان تعبیر قبلی است؛ منتها راجع به کرفس است که می‌فرمایند اگر چیزی باشد که عقل را زیاد بکند پس آن همان کرفس است. پس بنابراین این را هم استفاده بکنید. کرفس باز نه به شکل زیاد اما میل بکنید نوش جانتان.
10.خوردن و جویدن کندر
دهم، کندر. کندر را عطاری‌ها دارند. این در سبزیجات نیست. به دو نحو از کندر استفاده می‌شود: هم خوردن، هم جویدن. راجع به زن‌هایی که حامله هستند پیامبر می‌فرمایند: کندر به آن‌ها بدهید بخورند؛ «أَطْعِمُوا نِسَاءَکُمُ الْحَوَامِلَ اللُّبَانَ» لبان که همان کندر است را می‌گویند به آن‌ها بدهید، زن‌ها بخورند که «فَإِنَّهُ یَزِیدُ فِی عَقْلِ الصَّبِیِّ.»[15] عقل بچه را زیاد می‌کند. ولیکن روش دوم جویدن است. امام هشتم(علیه‌السلام) برای متعارف افراد که می‌خواهند کندر استفاده بکنند می‌فرمایند: «وَ امْضَغُوهُ وَ أَحَبُّهُ إِلَیَّ الْمَضْغُ»[16] می‌فرمایند: جویدنش را من بیشتر دوست دارم. حالا دلیل‌های خاص خودش را هم دارد که در حدیث توضیح داده شد.
11.خوردن گوشت
و آخرین چیزی که باز عقل را زیاد می‌کند گوشت است. گوشت لغت عربی‌اش «اللَّحْمُ» است. امام صادق(علیه‌السلام) می‌فرمایند: «یُنْبِتُ اللَّحْمَ» اولاً گوشت گوشت می‌رویاند. یک وقت کسی گوشت بدنش کم است گوشت که میل می‌کند اثر روی گوشت بدنش می‌گذارد و زیاد می‌کند؛ اما خواصش هم یکی‌اش این است: «وَ یَزِیدُ فِی الْعَقْلِ» عقل را زیاد می‌کند. «وَ مَنْ تَرَکَ أَکْلَهُ أَیَّاماً فَسَدَ عَقْلُهُ»[17] اگر کسی چند روز گوشت نخورد عقلش فاسد می‌شود. بعضی روایت‌ها دارد چهل روز اگر کسی گوشت نخورد اذان در گوشش بخوانید که خدای ناکرده عقلش از بین نرود و این اذان باز یک مقدار عقل او را تقویت می‌کند. من دیدم در بعضی از این فضاهای مجازی بعضی‌هایی که خودشان عقل سالمی ندارند تأکید می‌کنند روی اینکه گوشت نخورید. آن‌وقت خودشان سواد ندارند. متأسفانه بعضی جوان‌ها را دیدم که از آن‌ها پیروی می‌کنند. این‌ها برای این است که ما با دستورات آن‌ها آشنا نیستیم. آن‌وقت بعد یک متخصص تغذیۀ دیگر می‌گوید نخیر باید گوشت را بخورید. یکی می‌گوید نخورید، یکی می‌گوید بخورید «تعارض تساقط». اما چیزی هم که هست پرخوری هم خوب نیست. در همان روایت‌ها می‌گوید که شکم‌های خودتان را قبر حیوانات قرار ندهید. بعضی‌ها زیاده‌روی می‌کنند خب  آن هم بد است.  زیاده‌روی نگفتند بکنید که. لذا خواص یک چیزی گفته می‌شود به تناسبش این است که میل بکنید. خدای متعال حلال کرده است گوشت حیوان را برای شما مختصرش را میل بکنید.
فایدۀ این‌گونه مباحث این است که انسان فریب بعضی از این افرادی که دنبال مشتری‌اند و می‌خواهند مرید برای خودشان جمع بکنند را دیگر نمی‌خورند. می‌گوید بابا تو حالا نظر خودت را چرا حالا می‌آیی به دیگران تحمیل می‌کنی؟! وقتی شما سواد چندانی نداری، اطلاعات پزشکی که نداری، چرا این حرف را می‌زنی؟! آن‌ها دیگر این‌ها را کار ندارند، گوش نمی‌دهند. بنابراین خود این مشکل بالاترش برای این کسانی است که گوش به صحبت این‌ها می‌دهند و می‌نشینند مدام پیگیری می‌کنند ببینند چه است.

«و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین»